โครงการวิจัยย่อยที่ 1 : การจัดการทรัพย์สินทางเลือกสำหรับผู้สูงอายุไทย
ภายใต้แผนงานวิจัย การศึกษาการจัดการทรัพย์สินสำหรับผู้สูงอายุไทย
รับผิดชอบโครงการโดย : รศ.ดร.สันติ ถิรพัฒน์ คณะบริหารธุรกิจสถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ และคณะ
สนับสนุนทุนโดย : มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) โดย สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.)
บริหารจัดการโดย : มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ (มสช.)
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการจัดการทรัพย์สินของผู้สูงอายุในประเทศไทย และความต้องการของผู้สูงอายุเกี่ยวกับกลไกทางเลือกในการจัดการทรัพย์สิน วิธีการวิจัยใช้รูปแบบผสานวิธีเชิงปริมาณและคุณภาพ ในส่วนของวิธีเชิงปริมาณได้ใช้แบบสอบถามในการสำรวจตัวอย่างจากการสุ่มอย่างง่าย จากเครือข่ายผู้สูงอายุที่เลือกแบบเจาะจงพื้นที่ใน 6 จังหวัดทั่วทุกภาคของประเทศไทย ประกอบกับการวิเคราะห์ผลด้วยสมการถดถอยแบบลอจิสติก ส่วนวิธีเชิงคุณภาพทำโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก ผลการศึกษาพบว่ามีผู้สูงอายุมากกว่าหนึ่งในสามที่มีความต้องการการจัดการทรัพย์สิน โดยภาระหนี้สิน รายจ่าย และการมีทรัพย์สินมากระดับหนึ่งมีความสัมพันธ์ในทางบวกกับความต้องการดังกล่าว ในขณะที่ผู้สูงอายุที่มีความสุขโดยรวมมากขึ้นจะมีความต้องการในการจัดการทรัพย์สินน้อยลง ผลที่ได้ยังชี้ว่าปัญหาและความต้องการการจัดการทรัพย์สินมีความแตกต่างกันตามบริบทของผู้สูงอายุ การออมที่ไม่เพียงพอซึ่งเป็นปัญหาสำคัญที่พบมากที่สุด มีความเชื่อมโยงกับกลุ่มผู้สูงอายุที่มีรายได้และทรัพย์สินน้อย ในขณะที่ปัญหาเกี่ยวกับการรักษา การใช้และการส่งต่อทรัพย์สินมักพบในกลุ่มที่มีการศึกษาสูงและมีอาชีพรับราชการ นอกจากนั้น ข้อมูลได้บ่งชี้ว่าความไว้วางใจและความเป็นส่วนตัวเป็นอีกปัจจัยสำคัญ เห็นได้จากที่ผู้สูงอายุส่วนมากมีการจัดการทรัพย์สินด้วยตนเองหรือปรึกษาคนใกล้ชิดในครอบครัวเป็นหลัก สำหรับกลไกการจัดการทรัพย์สินที่ผู้สูงอายุมีความต้องการ 3 ลำดับแรก ได้แก่ บริการที่ปรึกษาเมื่อเกิดปัญหา บริการที่ปรึกษาทางการเงินและการจัดการทรัพย์สิน และสินเชื่อจำนองย้อนกลับ อนึ่ง ผู้สูงอายุส่วนมากมีความเห็นว่าภาครัฐควรมีส่วนในการกำกับดูแลกลไกการจัดการทรัพย์สิน แต่ไม่จำเป็นต้องมีกฎหมายเฉพาะ ดังนั้น การกำกับดูแลให้กลไกตลาดที่มีอยู่แล้วทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นจึงเป็นแนวนโยบายที่เหมาะสมกว่าการดำเนินการเองโดยภาครัฐ
คำสำคัญ: การจัดการทรัพย์สิน, ผู้สูงอายุ, บริการที่ปรึกษา, สินเชื่อจำนองย้อนกลับ, กลไกตลาด